Piše: Ljiljana Maletin Vojvodić //

Odgovor na dilemu da li vredi letovati u Rijeci ili ne jeste potvrdan mada zavisi od toga ko šta od letovanja očekuje. Neko je ljubitelj istorije, kulture, prirode, aktivnog odmora a drugi isključivo očekuju plažu, sunčanje i kupanje. Ali, čini se da Rijeka ― srednjoevropska slobodna luka iz 1719. godine, univerzitetski grad od 1973. i Evropska prestonica kulture 2020. godine, ima da ponudi za svakog ponešto.

Rijeka (ital. Fiume, ili kako su je obični ljudi ranije zvali Rika ili Reka) grad je tranzita i putnika.

Nije velika kao Zagreb pa se u njoj mirnije živi a ima muzeje, pozorište, umetnički bioskop.

Uz to Rijeka ima odličnu geografsku poziciju: Ljubljana i Trst su udaljeni oko sat i po vožnje, Opatija se nalazi s jedne, Crikvenica s druge strane. Riječke plaže udaljene su svega nekoliko minuta vožnje od centra grada, gradski autobusi saobraćaju do njih, parking je besplatan a more čisto.

U Rijeci su i dalje vidljivi mediteranski, istočnoevropski i srednjoevropski utjicaji. Rijeka je i grad koji pred posetioce postavlja pitanje: gde smo se svi mi to našli nakon raspada SFRJ. Jer, ono zbog čega je Rijeka bila čuvena u SFRJ nije blizina Opatije ili Trsta niti plaže već razvijena industrija i bogata alternativna umetnička, prevashodno muzička scena. Veliku ulogu u riječkoj alternativnoj sceni imao je i čuveni klub Palah, centar alternativnog dela pop kulture i novog talasa. Danas mnogi znaju za Let 3, ali iz Rijeke su i bendovi poznati krajem 70-ih, Paraf i Termiti.

Za ljubitelje rubrike verovali ili ne (iz ex-Yu prošlosti)

Prva fudbalska utakmica odigrana je u Rijeci zahvaljujući vlasniku fabrike Torpedo. / Rijeka je imala prvi bibliobus. / Prvi disko klub otvoren je u Rijeci 1967. / U jednom riječkom muzeju se čuva prsluk za spasavanje s Titanika. / U Rijeci je sniman prvi hrvatski igrani film. /U ovom gradu je obavljena prva transplantacija bubrega 1971.

Riječka industrija

Riječka industrijska istorija započinje u 18. veku šećerom, nastavlja se proizvodnjom papira, potom fabrikom torpeda, brodogradilištima, proizvodnjom traktora i kamiona.

S jedne strane se razvijala teška industrija motora i brodova, a s druge perolaka industrija šećera, papira, duvana, brašna, testenine, likera, lekova, pirinča, kakaoa i čokolade.

Na žalost, više od dva veka manufakturne i industrijske proizvodnje u drugoj polovini 20. veka završavaju se slomom i tragičnim društvenim promenama.

Jedan od najvažnijih industrijskih gradova u SFRJ, danas ima samo brodogradilište. Nestali su Croatia Line (bivša Jugolinija), metalna industrija koja se naslanjala na brodogradnju kao što je Rikard Benčić, Vulkan i Torpedo. Ugašena su radna mesta u Harteri, Tvornici konopa i Brodomaterijalu. Tvornica Lero, Istravino, tvornica RIO…

Svi nekadašnji usponi, kao i današnji padovi ovoga grada, želeli mi to da vidimo ili ne, primećuje se na ulicama grada, na fasadama, arhitekturi i ljudima od kojih su mnogi, nakon ugašenih fabrika, postali žrtve tranzicije.

Rijeka nakon EPK 2020

Rijeka je grad tranzita, „otvoren grad” u kojem se, recimo, nekada školovao Miloš Crnjanski.

Decenijama nakon Crnjanskog u Rijeci će se školovati, i neko vreme živeti, u regionalnom kontekstu kasnije uspešni bosanskohercegovački pisci Bekim Sejranović i Marko Tomaš, upravnik Hrvatskog kazališta pl. Zajca biće Oliver Frljić, upravnik Muzeja moderne i savremene umjetnosti Dubrovčanin Slaven Tolj, Rade Šerbedžija će s Lenkom Udovički osnovati Studij glume i medija koji će potom ugasiti… Neki od njih će iz Rijeke morati da odu budući da u njoj nisu mogli da ostvare ono zbog čega su došli, što opet, i na žalost, nije tipično samo za Rijeku.

Rijeka je 2020. godine ponela titulu Evropske prestonice kulture. U džentrifikovanom kompleksu nekadašnje fabrike šećera Rikard Benčić smešten je Muzej moderne i suvremene umjetnosti, Gradska knjižnica Rijeka (GKR) useljena je u moderne i funkcionalne prostore u obnovljenoj zgradi u Art kvartu, kao i osavremenjeni i modernizovani Muzej grada Rijeke smešten u nekadašnjoj Palati šećera.

Kulturne tačke grada su i Art kino Croatia, Hrvatsko kazalište pl. Zajca sagrađeno 1885. godine, O. K. galerija, klub Palah…

A šta se sa kulturom, zaista, dešava u postekapeovskoj Rijeci, i da li će, recimo, za javnost konačno biti otvoren čuveni Titov brod Galeb ostaje otvoreno pitanje na koje odgovor nemaju Riječani a pogotovo nemaju putnici koji se u ovom gradu zaustave u tranzitu ili na letovanju.