Piše: Dragan Vojvodić //

Retrospektivna izložba radova u javnom prostoru hrvatskog umetnika Igora Grubića (Zagreb, 1969) pod nazivom Igor Grubić: Geste aktivacije – radovi u javnom prostoru može se od 20. juna do 8. septembra 2024. pogledati u MMSU u Rijeci. Kustoskinje izložbe su: Branka Benčić, Kora Girin i Sabina Salamon.

Naslov izložbe referiše na javni angažman kao jedan od osnovnih podsticaja Grubićevog rada koji propituje teme društvenih previranja u 90-im godinama XX veka, procese tranzicije i privatizacije, ratna razaranja, problem odgovornosti pojedinca.

Sama izložba pruža retrospektivan pogled na umetnikovo višemedijsko stvaralaštvo nastalo od kraja 90-ih do danas. U velikoj sali MMSU-a izloženi su radovi od minimalnih gestova u vidu teksta, fotografije ili performansa do projekata koji imaju šire, vanumetničke ciljeve.

U umetničkom radu Igora Grubića, koji se često opisuje kao umetnički aktivizam, uočava se kritika društva, građanska neposlušnost, primena gerilskih akcija, aktivističkih strategija agitacije i infiltracije u javni prostor. Takođe, uočava se kontinuitet u odnosu na nasleđe istorijskih  (neo)avangardi i konceptualnih praksi 60-tih i 70-tih godina koje su izlaskom na ulicu iskazivale institucionalnu kritiku i želju za izravnom komunikacijom s javnošću.

Na izložbi Geste aktivacije mogu se pratiti neki od ključnih Grubićevih radova poput Crnog peristila (1998) ili akcije Knjiga i društvo 22% usmerene protiv PDV-a na knjigu, kojom je iste godine aktivirao brojne kolege umetnike.

Crni peristil je umetnička akcija koju je, koristeći jezik suprematizma, Grubić izveo ispred Dioklecijanove palate u Splitu na 3o. godišnjicu prvobitne akcije grupe Crveni peristil (1969) u cilju reaktiviranja prostora za političko ispitivanje i debatu. Rad, plasiran kao politička provokacija, pruzrokovao je sudski proces, a presuda u vidu novčane kazne za umetnika povučena je zbog reakcije intelektualne i umetničke javnosti.

Knjiga i društvo 22% je jednodnevni umetnički protest, akcija i manifestacija koju je Grubić organizovao 10. jula 1998. protiv povećanja PDV-a na prodaju knjiga što je knjige u Hrvatskoj učinilo mnogo skupljim i teže dostupnim u odnosu na druge zemlje u okruženju. U manifestaciji je učestvovalo 30 umetnika različitih generacija. Protest je izazvao veliku reakciju javnosti, a ta stopa PDV je povučen nakon godinu dana.

Na izložbi je takođe delimično prikazan rad 366 Rituala Oslobođenja koji je Grubić izveo na 40-tu godišnjicu od revolucionarne 1968. godine. Tokom cele 2008. i delimično 2009. umetnik je svakodnevno u javnom prostoru izvodio niz minimalističkih mikropolitičkih intervencija oslanjajući se na nasleđe konceptualne umetničke prakse ex YU prostora, pogotovo na Grupu šestorice umetnika iz Zagreba, kao i na političke Godarove filmove.

Izložena je i dvokanalna video-instalacija East Side Story, uvrštena u kolekciju londonskog Tejt moderna, koja u plesnoj koreografiji ogoljava nasilje i netoleranciju ultradesničarskih nacionalističkih grupa u Zagrebu i Beogradu prema drugima i različitim. Video prikazuje dokumentarni materijal sa Gej Prajda 2001. i 2002. u kombinaciji sa koreografskim plesnim performansom koji na umetnički način interpretira nasilje u pomenutim događajima.

Godine 2017.  Grubić tokom boravka u umetničkom rezidencijalnom programu RAVE East Village u Italiji kreira rad Da li životinje…?  koji se sastoji od 5 postera, fotorafija i kratkog filma koji je snimio u bivšim klanicama severne Italije intervjuišući radnike koji su nekada radili u njima. Kao zagovornik prava životinja i aktivista Grubić, koristeći savremena sredstva oglašavanja (bilborde), u nekoliko italijanskih gradova postavlja uznemirujuće postere kao anonimne oglase, pozivajući na javnu moralnu odgovornost.

Postavka u MMSU uključuje i najnoviju seriju radova Another Green World (2021), niz političko-poetičkih poruka i citata, tekstualnih intervencija i dr. koje je umetnik realizovao u istorijskom vrtu u gradu Napulju, Villa Comunale. Cilj akcije je participativni aktivizam, uključivanja građanskog društva u polemiku u vezi sa gorućim ekološkim problemima, solidarnošću, odgovornosti, itd.

Igor Grubić je predstavljao Hrvatsku na 58. Venecijanskom bijenalu. Njegove intervencije u javnom prostoru, kao i filmovi, istražuju političke situacije prošlosti i sadašnjosti. Grubićevu kritičku, društveno-politički posvećenu praksu karakteriše dugoročni angažman od istraživanja sudbine istorijskih spomenika i propasti industrije do ispitivanja teškoća manjinskih zajednica i dr.