Piše: Ljiljana Maletin Vojvodić //

Slobodno se može reći da je Astrup Fearnley muzej (Astrup Fearnley Museet), koji od 22. juna do 8. oktobra 2023. godine izložbom Before Tomorrow –Astrup Fearnley Museet 30 Years slavi važan jubilej, i sam umetničko delo. Muzej koji sadrži jednu od najkvalitetnijih kolekcija međunarodne savremene umetnosti u Evropi,  kulturlološki je simbol savremene Norveške. Izgrađen od stakla i drveta, okružen vodom, ovaj arhitektonski projekat Renca Pjana, s dva ogromna izložbena paviljona i staklenom krovnom konstrukcijom koja podseća na brodska jedra, sa okolinom čini specifičnu, organsku celinu.

Zgrada muzeja

Zgrada muzeja je izgrađena s namerom da ne liči na monumentalne, otuđene galerije-mauzoleje već na mesto u kojem se umetnost sreće sa svakodnevnim životom na jedan nepretenciozan način. Tako ljudi u muzeju mogu popiti kafu, pojesti kolač, ručati, u muzejskoj prodavnici mogu kupiti knjige, kataloge, suvenire, ispred muzeja se mogu okupati, čitati knjigu ili sunčati. A sve to s idejom da će se pre ili kasnije, zaljubiti i u – savremenu umetnost jer kako to ističe arhitekta koji je projektovao muzej „umetnost čini ljude boljim a umetnički prostori čine grad lepšim mestom za život”.

U dvorištu Astrup Fearnley muzeja su vrt i plaža, u muzejskom parku skulpture poznatih umetnika kao što su Aniš Kapur, Luiz Buržoa ili Franc Vest.

Geneza kolekcije i muzeja

Astrup Fearnley kolekcija jedna je od najopsežnijih zbirki međunarodne savremene umetnosti u Evropi. Počevši sa kolekcionarstvom 1960-ih, osnivač ovog muzeja, Hans Rasmus Astrup, postaje jedan od najaktivnijih i najuticajnih kolekcionara na svetu. Proslava godišnjice muzeja je stoga i omaž Hansu Rasmusu Astrupu, koji je omogućio da njegova kolekcija bude javna i svima dostupna. 

Muzej je osnovan 1993. godine sa ciljem da se  „vrhunska dela savremene umetnosti učine što pristupačnijim široj javnosti”, a nakon Astrupove smrti 2021. godine, Astrup Fearnley kolekcija donirana je neprofitnoj fondaciji čiji je cilj da dalje razvija kolekciju i predstavlja je široj javnosti.

Kolekcija, koja stavlja akcenat na same umetnike, a ne na istorijske periode ili stilske trendove sadrži brojna dela značajnih međunarodnih umetnika (Demijen Hirst, Džef Kuns, Takeši Murakami, Metju Barni, Sindi Šerman, Trejsi Emin, Širin Nešat, Olafur Elijason i dr.) kao i norveških (Bjarne Melgor) i konstantno se obnavlja novim radovima, dokumentujući razvoj i kompleksnost različitih savremenih umetničkih praksi.

Muzej danas

Astrup Fearnley zbirka je od 2012. godine smeštena na rubu osloanskog fjorda u zgradi koju je projektovao dobitnik prestižne Prickerove nagrade, Italijan Renzo Piano, poznat po Centru Džorž Pompidu u Parizu, aerodromu Kansaj u Osaki ili zgradi Šard u Londonu.

U muzeju se, pored stalne postavke, nekoliko puta godišnje organizuju i tematske, grupne, i pojedinačne izložbe. Autori značajnog broja umetničkih dela zastupljenih u zbirci su Amerikanci (Kuns, Barni, Vul, D. Kolen…) ili umetnici koji su njima inspirisani. Zbog toga deo Astrup Fearnley zbirke predstavlja i jednu od značajnijih kolekcija savremene američke umetnosti u Evropi ali uprkos orjentaciji ka najznačajnijim, svetski priznatim imenima, muzej konstantno otvara prostor za dijalog sa norveškom umetničkom scenom a sve više pokazuje interesovanje i za savremenu evropsku, afričku, japansku, kinesku, indijsku i dr. vizuelnu umetnost. 

Izbor izloženih radova iz stalne kolekcije se menja, zbirka se obnavlja, a ranije pribavljeni radovi se stavljaju u novi kontekst, što je upravo i učinjeno povodom 30. godišnjice muzeja na izložbi Before Tomorrow –Astrup Fearnley Museet 30 Years. 

Najpoznatiji radovi kolekcije

Astrup Fearnley kolekcija je najveću pažnju medija privukla kada je na aukciji u Sotebiju za 5,6 miliona dolara otkupljena skulptura Džefa Kunsa koja prikazuje Majkla Džeksona sa šimpanzom Bablsom (Michael Jackson and Bubbles), koja je jedno od najpoznatijih dela stalne postavke.

Po mnogima i dalje najslavniji i najbogatiji živi umetnik, centralna figura pokreta Mladi britanski umetnici, Demian Hirst, i dalje je među najzastupljenijim je autorima u muzejskoj zbirci. U kolekciji su njegovi čuveni radovi –  ovca, krava i tele u rastvoru formaldehida – God Alone Knows i Mother and Child Divided, koje ovoga puta nisu izložene na izložbi, ali jesu njegovi drugi poznati  radovi. 

Izložba u čast 30. godišnjice muzeja

Na izložbi Before Tomorrow –Astrup Fearnley Museet 30 Years, koju su kustosirali Owen Martin i Solveig Øvstebø, izloženi su neki od najpoznatijih radova iz kolekcije, ali kako se navodi u muzeju, i skriveno blago i najnovije muzejske akvizicije raspoređene u dva zdanja muzeja.

Izabrana dela predstavljaju različite vremenske periode i ističu nekoliko ključnih pravaca koji su oblikovali identitet muzejske kolekcije i samog muzeja.

Na izložbi su zastupljeni sledeći autori: Allora & Calzadilla, Janine Antoni, Synnøve Anker Aurdal, Michael Armitage, Vanessa Baird, Matthew Barney, Per Inge Bjørlo, Mark Bradford, Bjørn Carlsen, Paul Chan, Trisha Donnelly, Gardar Eide Einarsson, Nicole Eisenman, Ida Ekblad, Elmgreen & Dragset, Matias Faldbakken, Fischli & Weiss, Georgia Gardner Gray, Robert Gober, Nan Goldin, Félix González-Torres, Douglas Gordon, Gunnar S. Gundersen, Shilpa Gupta, Rachel Harrison, Mona Hatoum, Annika von Hausswolff, Damien Hirst, Sergej Jensen, Olav Christopher Jenssen, Rashid Johnson, Martin Kippenberger, R. B. Kitaj, Jeff Koons, Louise Lawler, Klara Lidén, Glenn Ligon, Mikael Lo Presti, Ibrahim Mahama, Helen Marten, Paul McCarthy, Julie Mehretu, Bjarne Melgaard, Eline Mugaas, Joar Nango, Bruce Nauman, Shirin Neshat, Ann Cathrin November Høibo, Albert Oehlen, Frida Orupabo, Laura Owens, Asal Peirovi, Raymond Pettibon, Sigmar Polke, Walter Price, Charles Ray, Jason Rhoades, Torbjørn Rødland, Cinga Samson, Cindy Sherman, Gedi Sibony, Josh Smith, Thomas Struth, Børre Sæthre, Wolfgang Tillmans, Fredrik Værslev, Kara Walker, Jeff Wall, Christopher Wool, Yang Fudong

Izložba Before Tomorrow uključuje prezentaciju nekoliko velikih instalacija i video-radova iz Astrup Fearnley kolekcije. Među njima je posebnu pažnju publike privukla instalacaija My Private Sky norveškog umetnika po imenu Børre Saethre, koja je prvi put prikazana u muzeju 2001. godine, a nedavno je postala i deo Astrup Fearnley kolekciju.

Ova instalacija velikih razmera stvara okruženje koje je istovremeno zavodljivo i uznemirujuće, inspirisano istorijom filma i žanrom naučne fantastike.