Piše: Ljiljana Maletin Vojvodić //
Širin Nešat (Shirin Neshat, 1957), internacionalno priznata umetnica iz Njujorka iranskog porekla, gostovala je 13. oktobra u MSUB u Beogradu. U okviru Programa umetničkog filma u Sali Miodrag B. Protić, umetnica je predstavila svoj rad u vizuelnoj umetnosti i filmu, a prikazan je i njen film Bes. Razgovor sa Širin Nešat vodila je Marijana Kolarić, direktorka MSUB.
Motiv žene u iranskom društvu, muške represije, stranstvovanja, egzila, drugog i drugačijeg, lajt-motivi su radova Širin Nešat, najčešće zasnovanih na autobiografskom diskursu. Nešat zbog studija u SAD, Iran napušta 1975, u zemlju se vraća 1990, ali u međuvremenu je svrgnuta dinastija Pahlavi, Ajatolah Homeini preuzima vlast i ona odlazi u Njujork, u kojem živi i danas.
Tek nakon povratka iz Irana, Nešat zapravo počinje da se bavi fotografijom, videom i filmom. Do sada je imala brojne samostalne izložbe u muzejima širom sveta, dobitnica je Zlatnog lava na 48. Bijenalu u Veneciji (1999), režirala je tri dugometražna filma: Žene bez muškaraca (2009), koji je dobio nagradu Srebrni lav za najbolju režiju na 66. Međunarodnom filmskom festivalu u Veneciji, Tražeći Oumu Kulthum (2017) i Zemlja snova, premijerno prikazanog na Filmskom festivalu u Veneciji (2021).
Rad Širin Nešat zabranjen je u Iranu, ali ona je kroz svoju umetnost trajno povezana sa domovinom, posebno sa iranskim ženama. U video-radovima, filmovima i fotografijama (uglavnom snimljenim u crno-beloj tehnici) preispituje teme moći, religije, rase, roda, odnos između prošlosti i sadašnjosti, Istoka i Zapada, život i snove žena u Iranu, kao i svoje sopstvene.
Širin Nešat ističe da (ma kako nam to na prvi pogled paradoksalno zvučalo) iranske žene nisu žrtve. Jer one protestvuju, bune se, krše norme, one izlaz možda nalaze u ludilu ili u samoubistvu, ali ustaju protiv sistema. One jesu potlačene, ali su borci. Najveći borci u Iranu danas su žene, najmanje uplašeni ljudi u Iranu su žene, kaže. Njihova energija ne može se uništiti.
Uprkos humanističkom diskursu, njen rad izaziva kontroverze. Iranska vlada optužila ju je da se bori protiv režima, a protivnici te vlade su, zbog, recimo, portreta žena čija su lica često bila prekrivena farsijskim kaligrafijama i citatima pesnika a u rukama su imale oružje, govorili da promoviše islamski fundamentalizam; nisu je razumeli ni mnogi kritičari na Zapadu.
Širin Nešat je svoju prezentaciju u MSUB započela nakon projekcije filma Bes (The Fury) koji istražuje seksualno iskorištavanje političkih zatvorenica, referirajući se na okrutan tretman koje žene imaju u Iranu. U filmu pratimo psihičko i emocionalno stanje žene koju progone sećanja na seksualno zlostavljanje, mučenje i silovanje u zatvoru.
Potom je govorila o svojim radovima u mediju fotografije, slojevima perzijske poezije i tradicionalnog pisma na njima, položaju iranske žene kojoj je u javnosti zabranjen ples, pevanje… , zatim o trinaestominutnom filmu Fervor iz 1999. godine, snimljenom u Maroku, u kojem su prikazane kontrastne slike zabrađenih muslimanskih žena u crnom i muškaraca, obučenih u bele košulje i crne pantalone.
Nešat se osvrnula na uticaj nadrealizma u svom radu, svoje uzore, svakodnevni život u Bruklinu, časove afričkog plesa, značaj i podršku koju u radu ima zahvaljujući partneru, reditelju Šoji Azariju, takođe poreklom iz Irana, kao i na prijateljstvo s Marinom Abramović.
Izražavajući zahvalnosti na gostovanju, nekoliko puta pokazala je da je uznemirena zbog najnovijih tragičnih događaja i palestinsko-izraelskih sukoba, jer iako se može činiti da je njen rad ukorenjen u slici (image) iranske žene on je univerzalan, s jasnom humanističkom porukom i osudom svake represije.
Tokom jučerašnjeg dana, a pre razgovora sa umetnicom, u MSUB projektovan je film Zemlja snova (Land of Dreams), monohromatski HD video iz 2019, u trajanju od 26 minuta, koji su režirali Širin Nešat i Šoja Azari. Film vizualizuje nadrealni, distopijski narativ u kojem se Nešat bavi SAD-om iz ugla iranske imigrantkinje. Ovaj multidisciplinarni projekat, koji objedinjuje seriju fotografija, video-instalaciju i dugometražni film, prati mladu Iranku koja, predstavljajući se kao studentkinja istorije umetnosti, iz distopijske iranske kolonije smeštene u planini (čiji se članovi bave analizom snova američkih građana), odlazi u malu američku zajednicu, fotografiše ljude u njihovim domovima i beleži njihove snove.
U okviru Programa umetničkog filma (Artist’s Film), u MSUB, biće prikazani njeni filmovi Zemlja snova (The Land of Dreams), Bes (The Fury) i Trilogija Sanjari (Dreamers Trilogy) a raspored projekcija je objavljen na zvaničnom sajtu MSUB https://msub.org.rs/filmovi-i-razgovor-sa-umetnicom-sirin-nesat-u-muzeju-savremene-umetnosti/
Leave a Reply