Art Box portal //
Deo odgovora na pitanje šta se desilo sa legendarnim brodom Josipa broza Tita „Galeb“, nalazi se u dokumentarnom filmu Davida Lušičića iz 2024. godine, koji je premijerno prikazan i u Rijeci u Ljetnom Art-kinu u prisustvu velikog broja građana, autora filma, dizajnera zvuka i naratora – Danila Travalja, jednog od poslednjih oficira koji je služio na brodu „Galeb“ – od 1979. do 1985. godine.
Dokumentarni film
Film propituje jedan od aspekata ikoničkog broda koji nosi istorijske i simboličke konotacije koje se iščitavaju u zavisnosti od toga ko o „Galebu“ svedoči.
No, preispitivanje različitih aspekata postojanja broda, s očitim fenomenološkim i istorijskim značenjem, nije bila tema reditelja već namera da prikaže poslednji pokušaj rekonstrukcije Titovog broda od 1950-ih do njegove smrti 1980. godine.
Problem rekonstrukcije samo je jedan od audio-vizuelnih narativa. Uporedo teče i naracija Danila Travalja kao i muzika koja nije samo audio-podtekst već i jako bitan segment filma na čemu je insistirao režiser.
Film pruža uvid u jedinstvenu svakodnevnicu mornarskog života kroz svedočanstvo oficira s njegovog poslednjeg putovanja. Teški i gotovo sizifovski radovi na brodu se izvode, u blizini brodogradilišta lokalno stanovništvo izvodi obred simboličnog spaljivanja mesopusta što označava kraj zime i uništenje zla, a naracija Danila Travalja evocira svakodnevicu Titovog broda.
Istorija Galeba
Brod je proizveden u Italiji kao trgovački brod, da bi ga za vreme Drugog svetskog rata preuzeli Nemci koristeći ga za polaganje mina. Potom su ga potopili saveznici u bombardovanju kraj riječke luke. Nakon toga ga preuzimaju jugoslovenske vlasti, izvlače na površinu i u Puli izvode rekonstrukciju.
Istorija broda
Izgrađen 1938. godine, rekonstruiran 1951. godine, brod je simbol i svedok političke i društvene istorije 20. veka. Odigrao je presudnu ulogu u promovisanju pokreta nesvrstanih i ideje mira između istočnog i zapadnog bloka za vreme hladnog rata.
Od 1953. godine, kada je krenuo u prvu posetu Velikoj Britaniji, Tito je „Galebom“ putovao 14 puta posetivši 18 zemalja na tri kontinenta, pristavši u 29 luka.
„Galebovom“ palubom prošli su mnogi državnici, poput britanskog premijera Čerčila.
Brod „Galeb“ je, na osnovu rešenja Uprave za zaštitu kulturne baštine Ministarstva kulture Republike Hrvatske 2006. godine proglašen kulturnim dobrom, i planirano je da brod nakon obnove funkcioniše u sastavu Muzeja grada Rijeke.
Obnova broda započeta je 2019. godine, a planira se da će po završetku rekonstrukcije i opremanja „Galeb“ imati kulturnu namenu za stalnu muzejsku postavku, povremene izložbe, bioskop i kreativne radionice, kao i komercijalnu svrhu kao – hostel, bar/restoran i prodavnica suvenira, u vezi sa čim se konstantno vode polemike u hrvatskoj (riječkoj) javnosti.
Kroz „Galeb“ koji je bio najpoznatiji školski brod Jugoslovenske ratne mornarice i ploveća rezidencija Josipa Broza Tita, prošle su generacije mornara, koje su imale elitnu poziciju i osećaj pripadnosti višim državnim ciljevima. Ali, oficir Danilo Travalja svedoči i o skučenim Galebovim kabinama, o tome da je istu takvu imao i Tito koji je boravio na svojoj palubi i retko se spuštao među mornare. Takođe, hrana je bila ista za sve, pekli su se kolači, pravio hleb, postojala je sala gdje su se puštali filmovi…
Riječkoj premijeri i projekciji filma „Galeb“ prisustvovao je David Lušičić, a u razgovoru sem njega učestvovali su i Danilo Travalja i dizajner zvuka. Iako je autor želeo „iskoristiti i simboliku Galeba za refleksiju promjene paradigme društva“ čija je transformacija „najčešće popraćena potrebom za potpunom destrukcijom, čemu smo svjedoci i danas na globalnom nivou“, film nije nostalgičan prikaz, niti čežnja za vraćanjem u prošlost, već „osveštavanje i valoriziranje jednog istorijskog fenomena i specifičnog života ljudi koji su bili deo te priče“.
Uprkos tome, gledalac, posebno onaj koji je bio svedok tog doba, ne može da ne prizove nostalgiju.
Leave a Reply