Piše: Dragan Vojvodić //

Ovih dana se u Modena muzeju (Moderna Museet) završava jedna važna retrospektiva – predstavljanje dela Lori Anderson (Laurie Anderson, 1947), američke avangardne autorke poznate po inovativnoj i raznovrsnoj umetničkoj praksi koja objedinjuje vizuelnu umetnost, kompoziciju, poeziju, fotografiju, film, elektronsku muziku, društveni aktivizam i sl.

Lori Anderson

Lori Anderson je edna od predvodnica elektronske muzike a izumela je i nekoliko muzičkih instrumenata koje je koristila u svojim snimcima i performansima. Širu popularnost stekla je 1981. pesmom „O Superman” koja je dospela na drugo mesto na britanskoj top-listi singlova. Godine 1992. upoznaje muzičara Lua Rida sa kojim je bila u braku od 2008. do njegove smrti 2013. Ona je prva i jedina umetnica koja je učestvovala u umetničkoj rezidenciji NASA-e, tokom jednog od svojih projekata živela je na farmi Amiša, radila je iz istih motiva neko vreme i u Mc Donald’s restoranu, a u poslednje vreme propituje i nove umetničke tehnologije poput virtuelne stvarnosti (VR) i veštačke inteligencije (AI).

„Sebe najpre vidim kao umetnicu, potom kao Njujorčanku i na kraju kao ženu. To su pozicije iz kojih ponekad moram da izađem“, izjavila je u jednom od intervjua za inostrane medije.

Izložba „Looking into a Mirror Sideways“ prikazuje konceptualne radove, performanse, inovativne muzičke instrumente, društveni aktivizam, VR radove i sl. Na njoj Anderson spaja rane i recentne radove, kao i različite medije: slikarstvo, skulpturu, analogne fotografije, tonske trake i filmske trake sa digitalnim svetom.

Na ovoj, do sada najznačajnijoj, evropskoj retrospektivi Lori Anderson, u kojoj autorka „istražuje kompleksnost vremena, prostora i ljudskog postojanja, kao i međusobno delovanje naracije i arhitekture muzeja“, tematizovani su motivi vremena, postojanja, tišine i buke.

Poseban segment umetničke prakse Lori Anderson, prikazan na ovoj izložbi u Stokholmu, pored eksperimenata sa zvukom i muzikom, predstavljaju i jezik i pripovedanje. Radovi koji sadrže pripovedni element bave se identitetom, ulogama koje preuzimamo i koje su nam nametnute/date. Anderson u pojedinim radovima istražuje svoje poreklo putem foto-dokumentacije svog dede, švedskog imigranta koji dolazi u Ameriku u 19. veku; potom stvara imaginarnu vezu sa filmovima Ingmara Bergmana, kao i švedskim jezikom koji ne govori i ne razume i sl.

Takođe kroz naraciju, kombinujući fotografiju i tekst, preispituje poziciju žene u američkom društvu. U radu Objekat iz 1973. godine, u svakodnevnim šetnjama Hjustonom, fotografiše muškarce koji joj upućuju lascivne komentare portretišući tako poziciju žene u društvu neravnopravnosti i iskrivljenih vrednosti.

U radu Institutional Dream pokušava da utone u san na otvorenom ili zatvorenom javnom prostoru istražujući, na poetsko-narativan način, svesno i nesvesno koje individua-subjekt ostvaruje u relaciji sa svetom oko sebe.

U performansu Drum Dance (Home to the Brave) iz 1986. godine, obučena u beli sintetički kombinezon, pleše i svira električne bubnjeve pomoću senzora (apliciranih na šakama) uživo projektujući futurističku sliku ljudskog bića uronjenog u kreativne mogućnosti savremene tehnologije.

U recentnijim radovima Anderson se vraća klasičnijim oblicima izražavanja, slici i crtežu, ali ne odustaje od korišćenja tehnologije pa ih kombinuje u velikim prostornim instalacijama/celinama. Kroz vizuelno tekstualne segmente, islikane direktno na crnim zidovima Moderna muzeja, u kombinaciji sa različitim objektima čije su kretnje kompjuterski programirane kao i VR tehnologijom putem koje publika ostvaruje interakciju sa radovima, uvodi posmatrača u svet izvan fizičke egzistencije projektujući vizije slobode, avanture i lutanja.

Izložba „Looking into a Mirror Sideways”, koja je na programu Moderna muzeja od 4. januara, može se pogledati do 3. septembra 2023. godine.

Stokholmski Moderna Museet

Muzej moderne umetnosti (Moderna Museet), smešten na ostrvu Sheppsholmen, za ljubitelje savremene umetnosti u Stokholmu je nezaobilazno mesto. Otvoren je 1958. godine a sadrži jednu od najboljih zbirki 20. veka kao i recentna umetnička dela. U kolekciji ima radove Pabla Pikasa, Kazimira Maljevića, Marsela Dišana, Roberta Raušenberga, Endija Vorhola, Mone Haton, Marine Abramović, Brace Dimitrijevića, Mladena Stilinovića, Pola Mekartija, Martina Kipenbergera, Rozemari Trokel i drugih.

U muzeju postoji i restoran, kao i odlična knjižara u kojoj se pored umetničkih knjiga mogu pronaći suveniri, fotografije, izložbeni katalozi, časopisi i dr.

Posebnu pažnju privlači i način na koji je izložen deo kolekcije koji uključuje radove Anrija Matisa, Pabla Pikasa, Žana Dibifea, Endija Vorhola, Marsela Dišana, Kazimira Maljeviča, De Kirika, Klea, De Kuninga i dr.

Radovi su postavljeni bez muzejskih legendi dok se na obližnjim stolovima (sa priborom za crtanje i slikanje namenjenim deci) nalaze mape postavke sa imenima radova i njihovih autora što od posetioca zahteva dodatni angažman u pronalaženju podataka o radovima, a ujedno propituje i njihovo poznavanje savremene umetnosti.